Αύξηση 115% των νεφροπαθών σε αιμοκάθαρση, λέει η Νεφρολογική Εταιρεία

Αύξηση 115% των νεφροπαθών σε αιμοκάθαρση, λέει η Νεφρολογική Εταιρεία – Με την ευκαιρία της δεύτερης Πέμπτης του Μαρτίου που έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως η Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού

Αύξηση της τάξης του 115% στον αριθμό τον συνανθρώπων μας που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση και περιτοναϊκή κάθαρση στο νησί μας αυτή την περίοδο παρατηρεί η Νεφρολογική Εταιρεία Κύπρου.

Σε ανακοίνωση της, με την ευκαιρία της δεύτερης Πέμπτης του Μαρτίου που έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως η Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού, η Νεφρολογική Εταιρεία αναφέρει ότι τα προβλήματα της υγείας των νεφρών, αποτελούν τη 10η αιτία θνητότητας ανά τον κόσμο, ενώ 1:10 άτομα ανά το παγκόσμιο επηρεάζεται από την χρόνια νεφρική νόσο (ΧΝΝ) και υπολογίζεται μάλιστα ότι αυτός ο αριθμός θα συνεχίζει να αυξάνεται χρόνο με το χρόνο.

Σημειώνεται ότι έστω κι αν μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτά τα άτομα θα χρειαστεί υποστήριξη με μέθοδο κάθαρσης – όπως είναι η αιμοκάθαρση – ή μεταμόσχευση νεφρού, στην χώρα μας αυτά τα άτομα ανέρχονται πάνω από τα 200 ανά έτος, ένα ποσοστό ένταξης που παραμένει στα δυο υψηλότερα στην Ευρώπη τα τελευταία 10 χρόνια.

Αυτά τα ποσοστά είναι σχεδόν διπλάσια από τον μέσο όρο για την Ευρώπη και τις υπόλοιπες μεσογειακές χώρες, γι’ αυτό και «παρατηρούμε μία αύξηση της τάξης του 115% στον αριθμό τον συνανθρώπων μας που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση και περιτοναϊκή κάθαρση στο νησί μας αυτή την περίοδο. Αυτή η συνεχής και παρατεταμένη αύξηση των ασθενών με σοβαρά προβλήματα της υγείας των νεφρών, συνοδεύεται και από ένα μεγάλο οικονομικό βάρος για το σύστημα υγείας που σε συνδυασμό με ελλιπή προγραμματισμό και έγκαιρη και σωστή αντιμετώπιση της ΧΝΝ στα αρχικά της στάδια, έχει οδηγήσει σε πολλές ελλείψεις σε εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, τομείς που αντιμετωπίζουν επίσης ελλείψεις παγκοσμίως».

Το μήνυμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Νεφρού, Υγεία των Νεφρών για Όλους, γίνεται ακόμη πιο σημαντικό, αναφέρεται. Με την υλοποίηση του Γεσυ, προστίθεται, η πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας υγείας, σε προσωπικούς και σε ειδικούς ιατρούς έχει γίνει πολύ πιο εύκολη για τους περισσότερους κατοίκους του νησιού μας.

Όπως αναφέρεται, με πιο συχνούς και τακτικούς ελέγχους υγείας, ο πρωταρχικός μας στόχος που είναι η καταπολέμηση και η έγκαιρη αντιμετώπιση της ΧΝΝ, καθώς και των άλλων σημαντικών παθήσεών που την τροφοδοτούν – όπως ο Σακχαρώδης Διαβήτης και η Αρτηριακή Υπέρταση – γίνεται πιο εφικτός.

«Μία απλή ανάλυση αίματος για αξιολόγηση της νεφρικής λειτουργίας και της γλυκόζης, μία γενική εξέταση ούρων για έλεγχο για παρουσία λευκωματίνης (ή αλβουμίνης) ή άλλων ενδείξεων νεφρικής βλάβης, καθώς και ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης είναι πολλές φορές αρκετά για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση αυτών των παθήσεων. Καθώς ο Σακχαρώδης Διαβήτης και η Αρτηριακή Υπέρταση είναι συναινετικοί παράγοντες για την εξέλιξη της ΧΝΝ και επηρεάζουν περισσότερο από το 50% των ασθενών που εντάσσονται σε θεραπείες εξωνεφρικής κάθαρσης είναι επίσης σημαντικό να καταπολεμήσουμε την παχυσαρκία και την υπερβολική κατανάλωση αλατιού», προστίθεται.

Σε συνδυασμό με τα όσα έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή, η Νεφρολογική Εταιρεία Κύπρου (ΝΕΚ) προωθεί και συνεργάζεται στενά με τον Οργανισμό Ασφάλειας Υγείας (ΟΑΥ) για την προσαρμογή στα κυπριακά δεδομένα και την εφαρμογή των κατευθυντήριων οδηγιών του Βρετανικού National Institute of Clinical Excellence (NICE) για την διάγνωση και την αντιμετώπιση της ΧΝΝ.

Αυτή η διαδικασία, σημειώνεται, βρίσκεται πλέον σε προχωρημένο στάδιο και έχουμε ήδη δεσμευτεί σαν επιστημονικό σώμα να συμβάλουμε στην ενημέρωση και στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας για την σωστή χρήση και την εφαρμογή τους. Επίσης προωθούμε την ένταξη στο ΓΕΣΥ των νέων φαρμάκων, των οποίων η αποτελεσματικότητα για την αντιμετώπιση της ΧΝΝ στηρίζεται από πολλές σοβαρές και μεγάλες κλινικές μελέτες. Η διαδικασία μάλιστα αξιολόγησης αυτών των φαρμάκων, αναφέρεται, από τον ΟΑΥ και την Συμβουλευτική Επιτροπή Φαρμάκων έχει ήδη τροχοδρομηθεί.

Τέλος, για όσους ασθενείς φτάνουν σε τελικό στάδιο ΧΝΝ, σημειώνεται, ότι η μεταμόσχευση νεφρού προσφέρει τα καλύτερα κλινικά αποτελέσματα αλλά και μία καλύτερη επιβίωση και ποιότητα ζωής.

Όραση: Σε ποιο σημείο του σώματος κρύβεται ο ύποπτος για οφθαλμοπάθειες που οδηγούν σε τύφλωση

Θα μπορούσε η υγεία των οφθαλμών να σχετίζεται με τη λειτουργία του εντέρου; Νεότερη μελέτη αποκαλύπτει μια μοναδική συσχέτιση και τον ρόλο που παίζει το μικροβιώμα του εντέρου 

Νεότερα ευρήματα δημιουργούν ελπίδες ότι τα αντιβιοτικά θα μπορούσαν να θεραπεύσουν ορισμένες γενετικές ασθένειες που μπορούν να προκαλέσουν τύφλωση.

Για τις γενετικές οφθαλμοπάθειες που οδηγούν σε τύφλωση σύμφωνα με νεότερη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Cell , ενδέχεται να ενοχοποιούνται και βακτήρια που διαφεύγουν από το έντερο και «ταξιδεύουν» προς τον αμφιβληστροειδή. Μέχρι πρότινος, μάλιστα, οι εκτιμήσεις των ειδικών ήταν πως τα μάτια συνήθως προστατεύονται από ένα στρώμα ιστού που τα βακτήρια δεν μπορούν να διαπεράσουν. Επομένως, τα αποτελέσματα αυτά «είναι απροσδόκητα» σύμφωνα με τον Δρα Martin Kriegel, ερευνητή μικροβιώματος στο Πανεπιστήμιο του Münster στη Γερμανία, ο οποίος δεν συμμετείχε στην εργασία. «Πρόκειται για μια μεγάλη αλλαγή του προτύπου που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα», προσθέτει.

Οι κληρονομικές παθήσεις του αμφιβληστροειδούς, όπως η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδίτιδα, επηρεάζουν περίπου 5,5 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Οι μεταλλάξεις στο γονίδιο Crumbs homolog 1 (CRB1) αποτελούν την κύρια αιτία αυτών των παθήσεων, ορισμένες από τις οποίες προκαλούν τύφλωση. Προηγούμενες μελέτες απέδειξαν ότι τα βακτήρια δεν είναι τόσο σπάνια στα μάτια όσο πίστευαν οι οφθαλμίατροι προηγουμένως, οδηγώντας τους συγγραφείς της μελέτης να αναρωτηθούν εάν τα βακτήρια προκαλούν ασθένειες του αμφιβληστροειδούς, λέει ο συν-συγγραφέας Δρ Richard Lee, οφθαλμίατρος τότε στο University College του Λονδίνου.

Όπως διαπίστωσαν ο Δρ Lee και οι συνεργάτες του, οι μεταλλάξεις του CRB1 αποδυναμώνουν τους δεσμούς μεταξύ των κυττάρων που επενδύουν το παχύ έντερο, εκτός από τον ρόλο που έχουν παρατηρήσει εδώ και καιρό στην αποδυνάμωση του προστατευτικού φραγμού γύρω από τον οφθαλμό. Το συμπέρασμα αυτό παρακίνησε τον συν-συγγραφέα της μελέτης Δρα Lai Wei, οφθαλμίατρο στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο Guangzhou της Κίνας, να δημιουργήσει ποντίκια με μεταλλάξεις του CRb1- με μειωμένα επίπεδα εντερικών βακτηρίων. Τα ποντίκια αυτά δεν εμφάνισαν ενδείξεις παραμόρφωσης των κυτταρικών στρωμάτων στον αμφιβληστροειδή, σε αντίθεση με τα αντίστοιχα με τυπική εντερική χλωρίδα.

Twin: Νέος εξωσκελετός δίνει κίνηση σε ανθρώπους με αναπηρία

Ένας νέος ρομποτικός εξωσκελετός θα μπορούσε να επιτρέψει σε άτομα που έχουν χάσει τη δυνατότητα κίνησης των ποδιών τους να σηκωθούν όρθιοι και ακόμη και να περπατήσουν. Μπορεί επίσης να τους βοηθήσει να περπατήσουν ξανά χωρίς βοήθεια, καθοδηγώντας τις κινήσεις τους και κρατώντας τους όρθιους καθώς συμμετέχουν σε θεραπεία αποκατάστασης.

Με την ονομασία Twin, ο εξωσκελετός που σχεδιάστηκε στην Ιταλία για το κάτω μέρος του σώματος παρουσιάστηκε στο Μουσείο Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Μιλάνο. Προς το παρόν βρίσκεται ακόμη σε πρωτότυπη μορφή και αναπτύσσεται από επιστήμονες του Istituto Italiano di Tecnologia (Ιταλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας) και του Istituto Nazionale Assicurazione Infortuni sul Lavoro (Εθνικό Ινστιτούτο Ασφάλισης κατά των εργατικών ατυχημάτων).

Κατασκευασμένο για χρήση από ασθενείς με μειωμένη ή ανύπαρκτη κινητική ικανότητα στο κάτω μέρος του σώματος, κινεί τα πόδια τους μέσω κινητήρων που βρίσκονται στις αρθρώσεις του γόνατος και του ισχίου. Αυτοί οι κινητήρες τροφοδοτούνται από μια ενσωματωμένη μπαταρία, η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, θα πρέπει να είναι καλή για περίπου τέσσερις ώρες χρήσης ανά μία ώρα φόρτισης. Το Twin μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε τρεις διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας.

Στη λειτουργία Walk, η οποία προορίζεται για άτομα που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν καθόλου τα πόδια τους, ο εξωσκελετός κινεί τα πόδια του χρήστη για λογαριασμό του, ενώ επιπλέον τον βοηθά να καθίσει και να σηκωθεί. Το άτομο εξακολουθεί να χρειάζεται να χρησιμοποιεί πατερίτσες για την ισορροπία, όπως συμβαίνει με άλλους βοηθητικούς εξωσκελετούς.

Η λειτουργία Retrain προορίζεται για ασθενείς που εξακολουθούν να έχουν κάποια κινητική λειτουργία των κάτω άκρων, καθώς τους επιτρέπει να περπατούν μόνοι τους στο βαθμό που είναι σε θέση, αλλά τους παρέχει ένα προσαρμοζόμενο επίπεδο βοήθειας όταν χρειάζεται. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, ο εξωσκελετός τους καθοδηγεί προς μια προκαθορισμένη βέλτιστη τροχιά κίνησης των ποδιών.

Τέλος, υπάρχει η λειτουργία TwinCare, η οποία προορίζεται για άτομα που έχουν πλήρη χρήση του ενός ποδιού, αλλά όχι του άλλου. Σε αυτή την περίπτωση, ο εξωσκελετός ενισχύει την κίνηση του πάσχοντος ποδιού, ώστε να ταιριάζει με την κίνηση του υγιούς ποδιού. Και στις τρεις λειτουργίες, ένας φυσιοθεραπευτής ή ο ίδιος ο χρήστης μπορεί να ρυθμίζει τις παραμέτρους βάδισης, όπως το μήκος/τύπο βηματισμού και την ταχύτητα βάδισης, μέσω ενός ασύρματα συνδεδεμένου Android tablet.

Σύμφωνα με τους σχεδιαστές του, δύο πράγματα που κάνουν το Twin να ξεχωρίζει από παρόμοιους εξωσκελετούς είναι το γεγονός ότι είναι κατασκευασμένο από ελαφριά υλικά – κράμα αλουμινίου αντί για ατσάλι, για παράδειγμα – καθώς και ότι διαθέτει αρθρωτό σχεδιασμό που επιτρέπει την αφαίρεση εξαρτημάτων για μεταφορά ή αναβάθμιση.

Τα 4 πρώιμα σημάδια – sos ότι υποφέρουμε από βαρηκοΐα και δεν το γνωρίζουμε

Μπορεί να συμβεί σε κάθε ηλικία. Οι ακουολόγοι μοιράζονται τις κόκκινες «γραμμές» που στέλνουν επείγον σήμα ότι πρέπει να ελέγξουμε τα αυτιά σας το συντομότερο.

Ενώ συχνά πιστεύουμε ότι η απώλεια ακοής είναι κάτι που συμβαίνει μόνο σε πολύ μεγαλύτερους ανθρώπους – αυτό στην πραγματικότητα δεν ισχύει.

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Κώφωσης και Διαταραχών Ακοής (ΗΠΑ), 1 στους 8 στις Ηνωμένες Πολιτείες ηλικίας άνω των 12 ετών έχει απώλεια ακοής και στα δύο αυτιά, και περίπου 28,8 εκατομμύρια ενήλικες στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τα ακουστικά βαρηκοΐας. Αν και η δυσκολία στην ακοή μπορεί να είναι το πιο προφανές σημάδι ότι πρέπει να ελέγξουμε τα αυτιά μας, δεν είναι το μόνο.

Ζητήσαμε από ακοολόγους να μοιραστούν τα κύρια σημάδια ότι ήρθε η ώρα να ελέγξουμε την ακοή μας. Να τι είχαν να πουν:

Νούμερο 1: Δυσκολευόμαστε να παρακολουθήσουμε συζητήσεις

Εάν πιάνουμε τον εαυτό μας συνεχώς να λέμε «τι;» κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, μάλλον ήρθε ο καιρός να ελέγξουμε τα αυτιά μας.

«Το να καταβάλουμε προσπάθεια για να ακούσουμε όταν μιλάμε με άλλους ή για να συνεχίσουμε μια συζήτηση είναι πολύ σημαντικό», λέει ο Τέρι Ζβόλαν, διευθυντής της Audiology Access & Standard of Care for Cochlear Americas. «Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το να δυσκολευόμαστε να ακούμε όταν υπάρχει θόρυβος στο ”φόντο” και να ζητάμε τακτικά από τους ανθρώπους να επαναλαμβάνουν αυτά που έχουν πει ή να ακούμε λάθος συχνά».

Νούμερο 2: Πρέπει να αυξήσουμε την ένταση του ήχου στην τηλεόραση.

Είτε οι άλλοι μας λένε να χαμηλώνουμε τακτικά τον ήχο της τηλεόρασης, είτε είμαστε έκπληκτοι από το νούμερο που βλέπουμε στο κουμπί έντασης ήχου, αυτό μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι ήρθε η ώρα να ελέγξουμε τα αυτιά μας.

«Μπορεί να βρεθούμε να ανεβάζουμε την ένταση του ήχου στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο σε ένα επίπεδο που να είναι πιο δυνατό από ό,τι προτιμούν οι άλλοι ή να νιώθουμε ότι οι άνθρωποι μουρμουρίζουν (γι′ αυτό)», λέει ο ίδιος.

Νούμερο 3: Τα αυτιά μας κουδουνίζουν

Ενώ το «κουδούνισμα» στα αυτιά (ή οι εμβοές) δεν είναι πάντα σημάδι απώλειας ακοής, σίγουρα κάποιες φορές μπορεί να είναι. «Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν επίμονο ”κουδούνισμα”, βουητό, πόνο ή πίεση στο ένα ή και στα δύο αυτιά», λέει ο Ζβόλαν. «Επίσης μπορεί να είναι παρουσιάζονται δυσκολίες να ακούμε από το ένα αυτί, να είναι δύσκολο να διακρίνουμε από που προέρχονται οι ήχοι ή η δική μας φωνή μπορεί να ακούγεται διαφορετική».

Η Κάτι Κέμπελ, ακουολόγος και ανώτερη διευθύντρια ακουολογίας στο HearingLife Canada, τονίζει ότι η εμφάνιση συμπτωμάτων όπως οι εμβοές είναι ένας καλός λόγος για να εξετάσουμε την πιθανότητα να κάνουμε τεστ ακοής. «Οι εμβοές, ή το ”κουδούνισμα” στα αυτιά, συνδέονται συνήθως με καταστάσεις απώλειας ακοής», αναφέρει. «Εάν το αντιμετωπίζουμε για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, είναι καλή ιδέα να οργανώσουμε ένα τεστ ακοής.”

Νούμερο 4: Μπορεί να δυσκολευόμαστε να ακούσουμε τους ήχους της φύσης

Εάν ξαφνικά δυσκολευόμαστε να ακούσουμε τους ήχους της φύσης – όπως το κελάηδημα των πουλιών ή την βροχή – αυτό μπορεί να είναι μια κόκκινη «γραμμή» σύμφωνα με τον Σβόλαν.

«Τεμπέλικο» μάτι: Μπορεί να ευθύνεται για το μεταβολικό σύνδρομο στην ενήλικη ζωή; Έρευνα απαντά

Μια οφθαλμολογική πάθηση της παιδικής ηλικίας μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία στην ενήλικο ζωή, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη 

Η αμβλυωπία ή αλλιώς το «τεμπέλικο μάτι» εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και η επίδραση της κατάστασης αυτής θα μπορούσε να επεκτείνεται μέχρι και την ενήλικη ζωή, προκαλώντας όμως διαφορετικής φύσης δυσλειτουργίες. Ειδικότερα, όσα παιδιά αντιμετώπιζαν τη συγκεκριμένη κατάσταση, έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν υπέρταση, παχυσαρκία και μεταβολικό σύνδρομο στην ενήλικη ζωή, καθώς και αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής, σύμφωνα με νεότερη μελέτη από ερευνητές του University College London.

Ωστόσο, στη δημοσίευση της μελέτης στο eClinicalMedicine, οι συγγραφείς τονίζουν ότι, αν και εντόπισαν μια συσχέτιση, η έρευνά τους δεν δείχνει αιτιώδη σχέση μεταξύ αμβλυωπίας και των άσχημων εκβάσεων υγείας στην ενήλικη ζωή.

Κωνσταντίνος Ν. Φελλάς: Η Ψυχική Υγεία βασική πρόκληση για την ΕΕ

Επίκαιρη επισήμανση του Ανώτερου Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Λευκωσίας σε εκδήλωση στη Λάρνακα, όπου τονίστηκε το ενδεχόμενο η Ψυχική Υγεία να είναι η επόμενη Πανδημία

«Η ψυχική υγεία αποτελεί μία από τις βασικότερες προκλήσεις για τα συστήματα υγείας των χωρών  μελών της ΕΕ», επισήμανε σε επίκαιρη εισήγησή του ο Καθηγητής  Κωνσταντίνος Ν. Φελλάς, Ανώτερος Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, σε εκδήλωση στη Λάρνακα που είχε τίτλο: «Μπορούμε και καλύτερα: Η Ψυχική Υγεία στον χώρο εργασίας». Ο Καθηγητής Φελλάς διευκρίνισε πως σύμφωνα με έγκυρες αναφορές, οι ψυχικές διαταραχές, ιδιαίτερα η κατάθλιψη, αποτελούν σημαντική αιτία αναπηρίας παγκοσμίως, αφού σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει με κατάθλιψη στην οποία πιο επιρρεπείς είναι οι γυναίκες, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι.

Στην εισήγησή του με θέμα «Ψυχοκοινωνική κληρονομιά της πανδημίας στη νεολαία», ο  Καθηγητής Φελλάς, έκανε αρχικά μια ανακεφαλαίωση των τρομακτικών και πρωτόγνωρων  επιπτώσεων της πανδημίας Covid 19 που επηρέασαν μεγάλες ομάδες του κυπριακού πληθυσμού   και δοκίμασαν σκληρά τις αντοχές όλων, δημιουργώντας την εντύπωση πως «είχαμε πλέον  εγκλωβιστεί σε μια παρατεταμένη εφιαλτική δοκιμασία». Μίλησε για τον θυμό, την απόγνωση, την  αβεβαιότητα, τον φόβο, τη μοναξιά και τον κοινωνικό αποκλεισμό που δημιουργήθηκαν ως  επακόλουθο της πανδημίας, ενώ ανέφερε πως η επιστημονική κοινότητα προειδοποίησε για τις  βραχυπρόθεσμες και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες στην ψυχική μας υγεία.

Υπενθύμισε πως Παγκύπρια έρευνα που διενεργήθηκε το 2022 από το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας  και τον Οργανισμό Νεολαίας Κύπρου, κατέδειξε σειρά από αρνητικά συναισθήματα που  διακατέχουν τη νεολαία ως επακόλουθο της πανδημίας. «Στην έρευνα συμμετείχαν 1000 νέοι και  νέες ηλικίας 14-35 χρόνων από όλη την Κύπρο. Το 46% αυτών που μετείχαν ανέφερε πως η  κατάσταση της ψυχικής τους υγείας χειροτέρεψε λόγω της πανδημίας», είπε. Πρόσθεσε ακολούθως πως ποσοστό 71% των νέων ηλικίας 14-17 χρόνων δήλωσαν πως η ψυχική τους υγεία επηρεάστηκε  προς το χειρότερο, ενώ ποσοστό 29% της ίδιας ηλικιακής ομάδας, δήλωσαν πως από την έναρξη της πανδημίας αισθάνθηκαν την ανάγκη για ψυχολογική στήριξη.

Δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στην αρνητική εμπειρία των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων στη διάρκεια της  πανδημίας. «Επιστημονική μελέτη του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και της οργάνωσης ACCEPT  κατέγραψε το άγχος, τη μελαγχολία, την κατάθλιψη, τη μοναχικότητα τις κρίσεις πανικού αλλά και  τις τάσεις αυτοκτονίας. Ένοιωσαν ‘αποκομμένοι’ από την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, ενώ παραδέχτηκαν   πως δυσκολεύονταν χωρίς το τόσο σημαντικό αυτό δίκτυο στήριξης τους», τόνισε.

Ο Καθηγητής Φελλάς, μίλησε για το τι αντιμετώπισαν τα παιδιά με την επιστροφή τους στο  σχολείο, αλλά και οι οικογένειές τους και το εκπαιδευτικό προσωπικό, λέγοντας πως το σχολείο  είναι ιδανικός χώρος για να δημιουργηθούν γέφυρες επικοινωνίας και διαλόγου με τα παιδιά.  

«Πρέπει να τους μιλάμε με ειλικρίνεια και να τα αντιμετωπίζουμε σαν μικρούς ενήλικες. Η  ενίσχυση της ψυχικής δύναμης των παιδιών και η καλλιέργεια αισιόδοξων σκέψεων και αξιών   είναι έργο συλλογικό που απαιτεί σίγουρα τη σύμπραξη όχι μόνο των εκπαιδευτικών και των  γονέων, αλλά ολόκληρου του Σχολείου, του αρμόδιου Υπουργείου και των διαφόρων σχετικών  φορέων, ώστε τα παιδιά να προσαρμοστούν στη μετέπειτα εποχή», εισηγήθηκε. Όπως υπέδειξε,  απαιτούνται η επαρκής στήριξη από το κράτος, η ενεργοποίηση κατάλληλων υποδομών και η  ανάπτυξη υποστηρικτικών προγραμμάτων, που είναι απαραίτητα για να επουλωθούν οι πληγές  που προκάλεσε η πανδημία.

Μίλησε διεξοδικά για τις σκληρές επιπτώσεις της πανδημίας όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στους νέους των οποίων η ζωή ακρωτηριάστηκε, με τον διάχυτο φόβο, τον αναγκαστικό εγκλεισμό, την επιβληθείσα απώλεια της ελευθερίας τους, την ξαφνική κατάργηση των σχολικών συντεταγμένων, την απομάκρυνση από τις ασχολίες τους, το παιγνίδι και τους αγαπημένους φίλους τους. Ολοκλήρωσε τον λόγο του τονίζοντας πως οφείλουμε να κάνουμε τη  μόρφωση και την εκπαίδευση απόλυτη προτεραιότητα με το να επανεκτιμήσουμε και να  επανεξετάσουμε τον σκοπούμενο ρόλο του εκπαιδευτικού συστήματος, πέραν από την επιτυχία  στις εξετάσεις, επιδιώκοντας την επανασύνδεση της εκπαίδευσης με τον ψυχικό κόσμο των νέων.

«Το οφειλόμενο κληροδότημα στη νέα γενιά είναι η αγωγή ώστε να σταθούν οι νέοι και οι νέες αυτόνομοι, αποτινάσσοντας την αδιαφορία και την απαξίωση, και να στραφούν στην καλλιέργεια μιας ισχυρής θέλησης για πρόοδο και ανάπτυξη», τόνισε.

Την εκδήλωση στην οποία μίλησε ο Καθηγητής Φελλάς, διοργάνωσαν το Κέντρο Πληροφόρησης  Europe Direct του Δήμου Λάρνακας και η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο,  ενώ τελούσε υπό την αιγίδα του Ευρωβουλευτή και εισηγητή του Ευρωπαϊκού Έτους Δεξιοτήτων  Λουκά Φουρλά.

Πηγή: παιδεία news

ΔΕΠΥ & Υπερκαθήλωση: Το φαινόμενο της ακραίας εστίασης

Έχετε βρει ποτέ τον εαυτό σας τόσο βαθιά απορροφημένο σε αυτό που κάνετε που ο χρόνος περνάει πολύ γρήγορα; Ίσως είναι το να παίζεις ένα μουσικό όργανο, να διαβάζεις ένα συναρπαστικό βιβλίο ή να μαθαίνεις μια νέα δεξιότητα.

ΚΟΣΜΟΣ. Για άτομα που δεν έχουν ΔΕΠΥ, αυτή η κατάσταση ροής είναι ένας ευχάριστος ή παραγωγικός τρόπος να περάσουν χρόνο. Ωστόσο, για όσους πάσχουν από διαταραχή ελλειμματικής προσοχής / υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), οι περίοδοι υπερπροσάρτησης μπορεί να είναι και ευλογία και κατάρα.

Η υπερκαθήλωση, δεν είναι επίσημο σύμπτωμα της ΔΕΠΥ. Στην πραγματικότητα, ακούγεται αντιφατικό με αυτό για το οποίο είναι ευρύτερα γνωστή η ΔΕΠΥ, δηλαδή η απροσεξία και η έλλειψη εστίασης.

Ωστόσο, η ΔΕΠΥ δεν είναι στην πραγματικότητα μια διαταραχή ελλειμματικής προσοχής. Είναι περισσότερο μια διαταραχή αφθονίας-προσοχής. Η πρόκληση έγκειται στο να μάθουμε να το ρυθμίζουμε και να το ελέγχουμε.

Όταν δεν γίνεται σωστή διαχείριση αυτής της υπερβολικής προσοχής, μπορείτε να βιώσετε αυτό που είναι γνωστό ως υπερκαθηλωτική ΔΕΠΥ. Τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε να μάθετε να αναγνωρίζετε την υπερκαθήλωση και να βρίσκετε τρόπους να την κρατάτε υπό έλεγχο!

Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να απομυθοποιήσω πολλές από τις εμπειρίες που βιώνει ένας άνθρωπος με υπερκαθήλωση και του βάζουν λάθος ετικέτα ή τον παρεξηγούν. Θέλω να ασχοληθώ με πράγματα όπως η υπερδεξιότητα, η διέγερση, η «επιλεκτική ακοή», «συμπεριφορές αναζήτησης προσοχής» και η συναισθηματική απορρύθμιση.

Ένα κοινό χαρακτηριστικό για πολλούς από τους νευροαποκλίνοντες ανθρώπους είναι η δυσκολία να εκφράσουν λεκτικά αυτό που βιώνουν. Μπορούν να καθίσω στον δικό τους μικρό κόσμο και χωρίς την πίεση κανενός να στέκεται μπροστά τους, αφήνουν τις λέξεις να φουσκώσουν από μέσα και να βγαίνουν από τα δάχτυλά τους στο φορητό υπολογιστή τους. Οι περισσότεροι, εάν όχι όλοι από τους νευροαποκλίνοντες ανθρώπους, λαχταρούν να μοιραστούν και να ακουστεί η ιστορία τους.

«Η υπερπροσήλωση, τουλάχιστον για μένα, μοιάζει σχεδόν σαν τρόπος ύπαρξης. Δεν νιώθω ότι επιλέγω τις υπερκαθηλώσεις μου. Νιώθω ότι φαίνονται, σαν μια αδέσποτη γάτα που εμφανίζεται μια μέρα και αποφασίζει ότι είναι το κατοικίδιό σου τώρα. Πολλές από τις υπερκαθηλώσεις μου με έχουν ξαφνιάσει, αλλά το ένα πράγμα που ξέρω είναι ότι κάθε υ υπερκαθήλωση μοιάζει σαν ένα χριστουγεννιάτικο δώρο από τον εγκέφαλό μου.

Ουρουγουάη. Πού είναι αυτό? Ω, μιλούν μια γηγενή γλώσσα πιο συχνά από μια αποικιακή; Πες μου κι άλλα! Εννοείς ότι τα μανιτάρια λειτουργούν σαν ένα δίκτυο Διαδικτύου για τα δέντρα; Θα πάρω πέντε βιβλία. Μόλις έκανα ένα τατουάζ και τώρα πρόκειται να αγοράσω ένα βαλιτσάκι για τατουάζ στο χέρι και να περάσω ώρες παρακολουθώντας ντοκιμαντέρ για την ιστορική και πολιτιστική σημασία των τατουάζ.

Υπερκαθήλωση σημαίνει ότι μπορώ να απομνημονεύσω γρήγορα μια λίστα με τους 54 νομούς της Ελλάδας επειδή μου αρέσει η εμφάνιση των χαρτών και μου αρέσει η γεωγραφία. Σημαίνει ότι τα πήγα τρομερά στο μάθημα των μαθηματικών επειδή δεν υπήρχε τίποτα ωραίο να κοιτάξω ή να ονειροπολήσω, αλλά διέπρεψα στην ιστορία επειδή το παρελθόν είναι γεμάτο καλές ιστορίες και ερωτήσεις.

Η υπερκαθηλίωση τροφοδοτεί ντοπαμίνη. Αυτό που επιθυμούμε όσοι από εμάς έχουμε ΔΕΠΥ. Και αυτός είναι ο λόγος που κάθε νέα καθήλωση μοιάζει με Χριστούγεννα. Υπάρχει ένας ιδιαίτερος τύπος μαγείας, σχεδόν σαν μια νέα συντριβή, όταν ανακαλύπτω ένα νέο χόμπι και είμαι έτοιμη να αφήσω το μυαλό μου για να πάω σε αυτήν την περιπέτεια.»

Τι είναι η Υπερκαθήλωση ΔΕΠΥ;

Η υπερκαθήλωση συμβαίνει όταν βυθίζεστε πλήρως σε κάτι που σας ενδιαφέρει. Αυτή η έντονη εστίαση σε ένα μόνο θέμα μπορεί να σας κάνει να ξοδέψετε περισσότερο χρόνο και ενέργεια σε αυτό από ό,τι σκοπεύετε. Εάν αφεθεί ανεξέλεγκτη, η υπερκαθήλωση μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες και να διαταράξει την καθημερινή σας λειτουργία.

Τα άτομα με ΔΕΠΥ είναι πιο πιθανό να βιώσουν αυτή την αυξημένη κατάσταση εστίασης πιο έντονα και πιο συχνά. Σε μια κατάσταση υπερκαθήλωσης ΔΕΠΥ, μπορεί να αγνοείτε το πέρασμα του χρόνου και το τι συμβαίνει γύρω σας.

Όταν ξαναμπείτε στην πραγματικότητα, μπορεί να αποπροσανατολιστείτε από το περιβάλλον σας, σαν να βγαίνετε από μια «έκσταση». Μπορεί επίσης να χρειαστεί λίγος χρόνος για να ανακτήσετε τον προσανατολισμό σας και να προσαρμοστείτε στην «πραγματική ζωή».

Εάν έχετε ΔΕΠΥ, είναι πιο πιθανό να προσηλωθείτε σε κάτι ευχάριστο ή ικανοποιητικό. Αυτό συμβαίνει επειδή η ΔΕΠΥ αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός σας αντιλαμβάνεται την ανταμοιβή και την ικανοποίηση. Να θυμάστε ότι αυτό δεν σας κάνει «τεμπέλη» ή «ανεύθυνο» ενήλικα. Ο εγκέφαλος με ΔΕΠΥ είναι απλώς συνδεδεμένος να επεξεργάζεται πληροφορίες, διέγερση και ευχαρίστηση, διαφορετικά από έναν εγκέφαλο χωρίς ΔΕΠΥ.

Υπερκαθήλωση ΔΕΠΥ εναντίον Υπερεστίασης

Οι όροι ADHD hyperfixation και hyperfocus χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά, αλλά αναφέρονται σε δύο διαφορετικά φαινόμενα. Η υπερκαθήλωση της ΔΕΠΥ αναφέρεται σε μια έντονη και συχνά παρατεταμένη κατάσταση συγκέντρωσης σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα ή αντικείμενο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ευτυχία, ικανοποίηση και μερικές φορές, αυξημένη παραγωγικότητα.

Αλλά αν δεν γίνει σωστή διαχείριση, το άτομο μπορεί να επενδύσει περισσότερο χρόνο και προσπάθεια από ότι μπορεί να αντέξει οικονομικά, με αποτέλεσμα να παραμελεί τις προσωπικές του ανάγκες, τα καθήκοντα και τις καθημερινές του ευθύνες. Τα άτομα με ΔΕΠΥ είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν συμπτώματα υπερκαθήλωσης σε σύγκριση με άτομα που δεν έχουν ΔΕΠΥ.

Από την άλλη πλευρά, η υπερεστίαση της ΔΕΠΥ αναφέρεται στη βαθιά εστίαση σε μια συγκεκριμένη εργασία ή δραστηριότητα. Οποιοσδήποτε μπορεί να αξιοποιήσει αυτήν την «κατάσταση ροής», που περιγράφεται ως πλήρως αφοσιωμένος σε μια εργασία χωρίς εσωτερικές ανησυχίες, κούραση ή πλήξη. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι αυτό μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα και συχνά συνδέεται με αισθήματα ολοκλήρωσης.

Ενώ αυτά τα δύο φαινόμενα μπορεί να είναι παρόμοια κατά κάποιο τρόπο, η υπερκαθήλωση τροφοδοτείται από ένα έντονο πάθος ή ενδιαφέρον για τη δραστηριότητα. Αντίθετα, η υπερεστίαση καθοδηγείται από εργασίες και συχνά συνοδεύεται από σαφείς στόχους και ισχυρή αίσθηση κατεύθυνσης.

Ο έλεγχος και η ρύθμιση της υπερκαθήλωσης μπορεί να είναι δύσκολος. Από την άλλη πλευρά, με την υπερεστίαση, μπορείτε σκόπιμα να προκαλέσετε μια «κατάσταση ροής» και να την προσαρμόσετε όπως θέλετε.

Παραδείγματα και Σημάδια Υπερκαθήλωσης

Όταν συμβαίνει ανεξέλεγκτη υπερκαθήλωση της ΔΕΠΥ, το άτομο μπορεί να έχει μια ανθυγιεινή εμμονή ή εθισμό σε ένα χόμπι, δραστηριότητα ή αντικείμενο. Αυτό συνδέεται συνήθως με τα ακόλουθα σημάδια:

  • Χάνοντας την αίσθηση του χρόνου
  • Απομάκρυνση από το περιβάλλον
  • Παραμέληση ρόλων και ευθυνών
  • Αγνοώντας τις προσωπικές ανάγκες
  • Αγωνίζεται να σταματήσει ή να αλλάξει δραστηριότητες
  • Κολλάνε σε μικρές λεπτομέρειες

Η υπερκαθήλωση εκδηλώνεται διαφορετικά από το ένα άτομο στο άλλο. Κάποιος με ΔΕΠΥ μπορεί να ασχοληθεί με ένα χόμπι όπως το πλέξιμο ή τη ζωγραφική ή μια τυχαία δραστηριότητα όπως η παρακολούθηση των σύννεφων.

Κατά καιρούς, αυτή η υπερκαθήλωση μπορεί να είναι χρήσιμη. Ένα άτομο που ασχολείται πλήρως με μια εργασιακή δραστηριότητα ή εργασία μπορεί να αφιερώσει ώρες για να την ολοκληρώσει χωρίς να αποσπάται η προσοχή του.

Ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο το άτομο χειρίζεται τις καθημερινές του εργασίες και ευθύνες. Για παράδειγμα, ένα άτομο που ασχολείται πολύ με μια δραστηριότητα μπορεί να ξεχάσει να φάει, να κάνει ντους ή να ολοκληρώσει μια σημαντική δουλειά.

Η υπερχείλιση της προσοχής που συνδέεται με τη ΔΕΠΥ δεν είναι απαραίτητα υποχρέωση. Μπορείτε να διατηρήσετε την προσοχή του αετού στους τρέχοντες στόχους σας όταν μάθετε να κατευθύνετε την προσοχή σας.

Πώς να ξεπεράσετε την υπερκαθήλωση και να ανακατευθύνετε την προσοχή σας

Μπορείτε να ξεπεράσετε την υπερδιέγερση της ΔΕΠΥ με επαγγελματική υποστήριξη και με σωστές στρατηγικές. Δείτε πώς μπορείτε να διαχειριστείτε αποτελεσματικά την προσοχή σας και να την αξιοποιήσετε στο έπακρο.

Θέστε υγιή όρια

Αν συνειδητοποιήσετε ότι ένα συγκεκριμένο χόμπι ή ενδιαφέρον καταλαμβάνει όλο και περισσότερο από τον χρόνο σας, προσπαθήστε να ορίσετε ξεκάθαρα χρονικά όρια για αυτές τις δραστηριότητες. Δείτε πώς μπορείτε να θέσετε σωστά όρια:

  • Γράψτε ένα ημερήσιο ή εβδομαδιαίο χρονικό όριο για τις δραστηριότητες ή τα χόμπι στα οποία προσηλώνεστε.
  • Ορίστε μια ώρα της ημέρας που επιτρέπονται αυτές οι δραστηριότητες. Για παράδειγμα, μπορείτε να τα προγραμματίσετε προς το τέλος της ημέρας για να διασφαλίσετε ότι θα παραμείνετε συγκεντρωμένοι όταν εργάζεστε ή μελετάτε.
  • Καθορίστε τις συνθήκες που θα επιτρέψετε στον εαυτό σας να συμμετέχει σε αυτές τις δραστηριότητες, όπως μετά την άσκηση ή κατά τη διάρκεια του καθορισμένου ελεύθερου χρόνου.
  • Ζητήστε από τους φίλους και την οικογένειά σας να σας κρατήσουν υπόλογους κρατώντας επαφή μαζί σας.

Προγραμματίστε Συνεπή Διαλείμματα

Ενσωματώνετε συχνά διαλείμματα σε δραστηριότητες στις οποίες προσηλώνεστε. Προγραμματίστε ένα διάλειμμα 5-10 λεπτών για κάθε 30 λεπτά του χρόνου που αφιερώνετε στις αγαπημένες σας ασχολίες. Κατά τη διάρκεια αυτού του διαλείμματος, μπορείτε να φτιάξετε ένα σνακ, να κάνετε μια γρήγορη βόλτα ή να κάνετε κάτι που σας βοηθά να απομακρύνετε την εστίασή σας από τη δραστηριότητα.

Το να απομακρύνετε τον εαυτό σας από αυτό που κάνατε μπορεί να αποτρέψει την υπερβολική εμβάπτιση στη δραστηριότητα και να σας βοηθήσει να επαναπροσδιορίσετε την αντίληψή σας για το χρόνο και την πραγματικότητα.

Εξερευνήστε νέες δεξιότητες και ενδιαφέροντα

Διαφοροποιώντας τη δεξαμενή των χόμπι σας, είναι λιγότερο πιθανό να προσηλωθείτε υπερβολικά σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Προκαλέστε τον εαυτό σας δοκιμάζοντας ένα νέο άθλημα, μαθαίνοντας μια ξένη γλώσσα ή μαθαίνοντας ένα μουσικό όργανο. Η συμμετοχή στην εθελοντική εργασία είναι ένας άλλος πολύ καλός τρόπος για να βρείτε απόλαυση και πληρότητα. Όταν δοκιμάζετε κάτι νέο, είναι καλή ιδέα να το προσεγγίζετε με υγιή όρια.

Ζητήστε συμβουλές και υποστήριξη

Με ένα σταθερό σύστημα υποστήριξης και επαγγελματικές συμβουλές, μπορείτε να διαχειριστείτε τον χρόνο και τους πόρους σας πιο αποτελεσματικά. Η συνεργασία με έναν ψυχολόγο μπορεί να ανοίξει έναν ασφαλή χώρο για να συζητήσετε διαφορετικές στρατηγικές που θα σας βοηθήσουν να αποφύγετε τα ερεθίσματα υπερκαθήλωση, να θέσετε σταθερά όρια και να δώσετε προτεραιότητα στις καθημερινές δραστηριότητες.

Επιπλέον, ο ψυχολόγος σας μπορεί να σας συστήσει γνωσιακή συμπεριφορική εκπαίδευση (CBT) για να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε την υπερκαθήλωση της ΔΕΠΥ και άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με τη ΔΕΠΥ. Αυτή η μορφή θεραπείας μπορεί να ενισχύσει τα κίνητρα και την εστίαση και να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε συνήθειες που επηρεάζουν την παραγωγικότητα και την πρόοδό σας.

Χρησιμοποιήστε εργαλεία και πόρους

Κατά την αντιμετώπιση της υπερκαθήλωσης ΔΕΠΥ, η αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου γίνεται βασικό στοιχείο. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πολλά διαφορετικά εργαλεία και πόρους για να μεγιστοποιήσετε την παραγωγικότητά σας, να διατηρήσετε τον εαυτό σας συγκεντρωμένο και να διαχειριστείτε καλύτερα τον χρόνο σας.

Για παράδειγμα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια εφαρμογή διαχείρισης χρόνου για να δημιουργήσετε ένα ημερήσιο πρόγραμμα με χρονικά τετράγωνα για εργασία και παιχνίδι. Επιπλέον, μπορείτε να δοκιμάσετε την Τεχνική Pomodoro χρησιμοποιώντας ένα απλό χρονόμετρο. Αυτή η ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος διαχείρισης χρόνου χωρίζει τις δραστηριότητες σε διαστήματα που χωρίζονται με μικρά διαλείμματα.

Μια εφαρμογή παραγωγικότητας μπορεί να σας βοηθήσει να παρακολουθείτε τις καθημερινές σας υποχρεώσεις. Αυτό θα εξασφαλίσει ότι θα ολοκληρώσετε όλα όσα χρειάζεστε πριν βουτήξετε σε δραστηριότητες αναψυχής. Η υπερδιέγερση της ΔΕΠΥ δεν χρειάζεται να είναι ο δολοφόνος της παραγωγικότητάς σας. Η υπερδιέγερση είναι μια κοινή εμπειρία σε άτομα με ΔΕΠΥ, ειδικά όταν συμμετέχουν σε δραστηριότητες που βρίσκουν ενδιαφέρουσες.

Η τάση για υπερκαθήλωση δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσετε τις δραστηριότητες που σας αρέσουν. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να έχετε τα σωστά όρια, σύστημα υποστήριξης και στρατηγικές για να εμποδίσετε αυτά τα ενδιαφέροντα να κυριαρχήσουν στη ζωή σας.

Πηγή: Notos Press

Eλπίδες για αναχαίτιση της μυοπάθειας Duchenne

Η Μυϊκή Δυστροφία τύπου Duchenne (DMD) είναι μια γενετική πάθηση που προοδευτικά προκαλεί εκφυλισμό των μυών σε όλο το σώμα με αδυναμία και αυξανόμενη αναπηρία. Είναι μια από τις πιο συχνές μορφές μυοπάθειας με ετήσια συχνότητα 1:3.500 γεννήσεις παγκοσμίως.

Επηρεάζει κυρίως αγόρια, λόγω του φυλοσύνδετου τρόπου που κληρονομείται. Tα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως από την ηλικία των 3-5 ετών ή ακόμα και νωρίτερα. Tα κορίτσια μπορεί να είναι φορείς του μεταλλαγμένου γονιδίου, και συνήθως δεν νοσούν, μπορεί όμως να παρουσιάζουν μυϊκή αδυναμία και κούραση ή καρδιοπάθεια σε μεγαλύτερη ηλικία.

Η διαχείριση και αντιμετώπιση της Μυϊκής Δυστροφίας Duchenne απαιτεί τακτική και πολυθεματική φροντίδα από έμπειρους ιατρούς και παραϊατρικό προσωπικό με  πολλαπλές υποστηρικτικές παρεμβάσεις.  Όταν ένα αγόρι διαγνωστεί με DMD, είναι σημαντικό να αναζητηθεί ιατρική συμβουλή και να γίνουν οι απαραίτητοι έλεγχοι στα μέλη της οικογένειας που πιθανό να είναι φορείς ή που κινδυνεύουν να νοσήσουν. Φυσιοθεραπεία, σε συνδυασμό με ορθοτικά βοηθήματα και τροχοκαθίσματα, ορθοπεδικές επεμβάσεις όταν χρειάζεται, και συμπωματική φαρμακευτική αγωγή μπορεί να μειώσουν τις περιπλοκές της πάθησης, να βελτιώσουν τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής.

Καινοτόμες θεραπείες

Καινοτόμες θεραπείες αντιμετώπισης της Μυϊκής Δυστροφίας Duchenne έχουν εισαχθεί τα τελευταία χρόνια στην κλινική πρακτική και ακόμη περισσότερες βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο ή στα πρόθυρα κλινικών δοκιμών. Οι περισσότερες αποσκοπούν στην αύξηση της ποσότητας της δυστροφίνης στους μύες. Λόγω του μεγάλου μεγέθους του γονιδίου της δυστροφίνης, είναι δύσκολο να μεταφερθεί μέσω ιϊκών φορέων στο σώμα. Επομένως  η επιστήμονες επικεντρώνονται στην παραγωγή μιας μικρότερου μεγέθους δυστροφίνης, είτε μέσω αντικατάστασης ενός μίνι-γονιδίου DMD (gene replacement), είτε μέσω παρεμβολής στο επίπεδο mRNA για αποτροπή της πρόωρης καταστροφής της πρωτεΐνης λόγω συγκεκριμένων μεταλλάξεων πρόωρου τερματισμού (read-through for premature stop codons), ή με υπερπήδηση ασύμβατων εξονίων που προκύπτουν από διαγραφές ή διπλασιασμούς του DNA (exon skipping) ώστε να επιτευχθεί η παραγωγή μικρότερης δυστροφίνης.

Σε μια σημαντική εξέλιξη, τον περασμένο Ιούνιο, η ρυθμιστική Αρχή φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), ενέκρινε προκαταρκτικά για πρώτη φορά σε επείγουσα φάση, μια νέα γονιδιακή θεραπεία για ασθενείς με DMD ηλικίας 4-5 ετών (Elevidys). Πρόκειται για μια ένα αδενο-σχετιζόμενο ιϊκό φορέα (Adeno-associated viral, AAV vector) o οποίος μετά από ενδοφλέβια χορήγηση μεταφέρει στα μυϊκά κύτταρα του σώματος το τεχνητό γονίδιο μιας μικρο-δυστροφίνης, η οποία αρχίζει να παράγεται και να αναλαμβάνει μέρος της λειτουργίας της δυστροφίνης μέσα στα μυϊκά κύτταρα.  Η μελέτη EMBARΚ, η οποία συνεχίζεται ακόμα σε 140 παιδιά με DMD έδειξε προκαταρκτικά παραγωγή της μικρο-δυστροφίνης και βελτίωση της κλινικής εικόνας ιδιαίτερα σε αυτή την ηλικιακή ομάδα των ασθενών. Τα αναμενόμενα τελικά αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής φάσης 3 θα βοηθήσουν στη τελική επιβεβαίωση και ίσως έγκριση του φαρμάκου.

Επιπρόσθετα από τη θεραπεία αυτή, στο παρόν στάδιο δοκιμάζονται και άλλες γονιδιακές θεραπείες για την DMD. Αυτές περιλαμβάνουν άλλες παραλλαγές της μινι-δυστροφίνης ή τη μεταφορά άλλων γονιδίων που μπορεί να σταθεροποιήσουν τα μυϊκά κύτταρα.  Νέες τεχνολογίες ματίσματος του γονιδίου, δηλαδή επεμβάσεις μεγάλης ακρίβειας για επιδιόρθωση γονιδιακών βλαβών (gene editing CRISPR/Cas9, Prime editing) βρίσκονται επίσης σε στάδιο ανάπτυξης σε πειραματικά προ κλινικά μοντέλα της DMD.  Όλες αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν ελπίδες για μια καλύτερη πρόγνωση και πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της πάθησης στο εγγύς μέλλον.

Κέντρο Νευρομυϊκών Παθήσεων στην Κύπρο

Στη χώρα μας, το Κέντρο Νευρομυϊκών Παθήσεων-κλινική μυϊκής δυστροφίας του Ινστιτούτου Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου, (ΙΝΓΚ) πρωτοστατεί στη διάγνωση, αντιμετώπιση και στην πολυθεματική φροντίδα των ασθενών με DMD τα τελευταία 30 χρόνια.  Το Κέντρο ασχολείται με τη διάγνωση και θεραπεία παθήσεων όπως οι μυοπάθειες και μυϊκές δυστροφίες, η νόσος κινητικού νευρώνα, η μυασθένεια, και οι περιφερικές νευροπάθειες, ενώ υποστηρίζεται από μοναδικά στην Κύπρο εξειδικευμένα εργαστήρια ηλεκτρομυογραφήματος, νευροπαθολογίας, νευρογενετικής, βιοχημείας, και άλλα. Εφαρμόζει νέες και εξειδικευμένες θεραπείες σε εξωτερικούς και εσωτερικούς ασθενείς με βάση συγκεκριμένα πρωτόκολλα και προσφέρει πολυθεματική φροντίδα. Επίσης το κέντρο νευρομυικών παθήσεων τροφοδοτεί πρωτοποριακά ερευνητικά προγράμματα που αφορούν σε κλινική και βασική έρευνα, και παρέχει εκπαίδευση σε ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό.  Το  Κέντρο Νευρομυϊκών Παθήσεων έγινε αποδεκτό σαν συνδεόμενο μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Αναφοράς για νευρομυϊκές παθήσεις (ERN-Neuromuscular) που εδρεύει στο Παρίσι και στο οποίο συμμετέχουν  κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα από όλη την Ευρώπη.

Στο ΙΝΓΚ προσφέρεται πολυθεματική φροντίδα σε ασθενείς με νευρομυϊκές παθήσεις, που αποτελείται από πνευμονολόγο, ορθοπεδικό, καρδιολόγο, ενδοκρινολόγο, γαστρεντερολόγο, διατροφολόγο και λογοπαθολόγο. Επίσης το Κέντρο υποστηρίζεται από υπηρεσίες γενετικής συμβουλευτικής, ψυχολογικής στήριξης και κοινωνικής υπηρεσίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην φυσιοθεραπεία με άρτια καταρτισμένο προσωπικό για ατομική και ομαδική θεραπεία για αντιμετώπιση κινητικών προβλημάτων.

Το Κέντρο διαθέτει όλα τα μέσα για πλήρη διάγνωση νευρομυϊκών παθήσεων. Το Εργαστήριο Ηλεκτρομυογραφίας προσφέρει εξειδικευμένες ηλεκτροδιαγνωστικές εξετάσεις για εντοπισμό και χαρακτηρισμό δυσλειτουργίας στο νευρομυϊκό σύστημα. Το  Εργαστήριο Νευροπαθολογίας προσφέρει εξειδικευμένες διαγνωστικές υπηρεσίες που αφορούν βιοψίες μυός και νεύρου για ακριβή διάγνωση νευρομυϊκών παθήσεων όπως η μυϊκή δυστροφία, χρησιμοποιώντας ένα ευρύ φάσμα ιστολογικών και ανοσοκυτταρολογικών τεχνικών με τις οποίες μπορούν να αξιολογηθούν η μοριακή δομή και διάφορες μεταβολικές λειτουργίες των μυών.

Διαγνωστικές εξετάσεις

Το Τμήμα Νευρογενετικής στο ΙΝΓΚ συνεργάζεται στενά με το Κέντρο Νευρομυϊκών Παθήσεων παρέχοντας μεγάλο φάσμα γενετικών διαγνωστικών εξετάσεων για τη πλειονότητα των παθήσεων που παρακολουθούνται στο Κέντρο. Το Τμήμα προσφέρει γενετική εξέταση DNA ασθενών, μελέτες σε οικογένειες, καθώς και δυνατότητα αλληλούχισης νέας γενιάς για διαγνωστικές και ερευνητικές εφαρμογές. Το Τμήμα Βιοχημικής Γενετικής του ΙΝΓΚ προσφέρει εξειδικευμένες εργαστηριακές εξετάσεις σε δείγματα αίματος και μυός για διάγνωση μεταβολικών και άλλων νοσημάτων. Επίσης το Τμήμα Θαλασσαιμίας του ΙΝΓΚ προσφέρει υπηρεσίες προεμφυτευτικής διάγνωσης σε οικογένειες με νευρομυϊκές παθήσεις.

Στο Κέντρο διεξάγονται κλινικές μελέτες για τη θεραπεία Νευρομυϊκών Παθήσεων, καθώς και μεταφραστική και βασική έρευνα με επίκεντρο τη διάγνωση και θεραπεία νευρομυϊκών ασθενειών. Βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη τέσσερεις κλινικές μελέτες νέων θεραπευτικών φαρμάκων για οικογενή αμυλοειδική πολυνευροπάθεια (FAP) και για αυτοάνοση μυοσίτιδα.

*Ο δρ Κλεόπας Α. Κλεόπα, είναι Ανώτερος Νευρολόγος, Διευθυντής Τμήματος Νευροεπιστημών και Συντονιστής του Κέντρου Νευρομυϊκών Παθήσεων του Ινστιτούτου Νευρολογίας Κύπρου (ΙΝΓΚ)

Πηγή: Φilenews

Πώς οι φωτιές επηρεάζουν τα μάτια – Ερεθισμοί και φλεγμονές των ματιών που επηρεάζουν την όραση

Την τελευταία δεκαετία καταστροφικές δασικές πυρκαγιές έχουν πλήξει την Αυστραλία, την Ευρώπη και την Αμερική, εκθέτοντας εκατομμύρια ανθρώπους στον τοξικό καπνό τους. Αυτό έχει συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό, με τα μάτια, που έχουν άμεση επαφή με την επιφάνειά του, να είναι από τα πρώτα όργανα που επηρεάζονται.

«Η ομαλή λειτουργία της επιφάνειας των ματιών (οφθαλμική επιφάνεια) έχει ζωτική σημασία για την όραση. Ωστόσο δεν είναι μία ενιαία οντότητα, αλλά αποτελείται από επιμέρους δομές, κάθε μία από τις οποίες μπορεί να επηρεαστεί από τον καπνό», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. 

Η οφθαλμική επιφάνεια αποτελείται από τον κερατοειδή χιτώνα, τον επιπεφυκότα, τη δακρυϊκή στοιβάδα, τα βλέφαρα και από αδένες που παράγουν διάφορα συστατικά της δακρυϊκής στοιβάδας. 

Η κίνηση των βλεφάρων διεγείρει την παραγωγή δακρύων, τα οποία επιστρώνουν τον κερατοειδή και τον επιπεφυκότα. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται η επαρκής ενυδάτωσή τους, η τροφοδοσία τους με θρεπτικά συστατικά και η προστασία τους από παθογόνους μικροοργανισμούς και τοξίνες.

Οτιδήποτε διαταράξει την ισορροπία αυτού του συστήματος μπορεί να οδηγήσει σε ερεθισμό και φλεγμονή των ματιών, που επηρεάζουν την όραση. 

Ο καπνός από τις φωτιές στα δάση αποτελείται από χιλιάδες συστατικά, ανάμεσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται στερεά (μόρια, βαρέα μέταλλα, οργανικοί μικροοργανισμοί κ.λπ.), υδρατμοί και πολύπλοκα μίγματα από αέρια όπως το μονοξείδιο του άνθρακα, το διοξείδιο του θείου, τα οξείδια του αζώτου, το όζον κ.ά. Μπορεί επίσης να περιέχει πτητικές ενώσεις, μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια κ.λπ. Επειδή, εξάλλου, συχνά μαζί με τα δάση καίγονται και κτήρια, επιχειρήσεις ή υποδομές, ο καπνός από τις δασικές πυρκαγιές μπορεί να περιέχει πολλά άλλα χημικά και τοξικές ενώσεις.

Η έκθεση της οφθαλμικής επιφάνειας σε όλ’ αυτά τα συστατικά μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα τόσο στο προσωπικό που προσπαθεί να σβήσει τις φωτιές, όσο και στον γενικό πληθυσμό. Μάλιστα δεν κινδυνεύουν μόνο οι κάτοικοι των πληγεισών περιοχών, αλλά και άνθρωποι εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, αφού με τους δυνατούς ανέμους ο καπνός από τις φωτιές μπορεί να καλύψει τεράστιες αποστάσεις.

«Πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν ερεθισμό και φλεγμονή στα μάτια τους από τις φωτιές. Αυτό είναι ακόμα πιθανότερο να συμβεί σε όσους ήδη πάσχουν από οφθαλμικές διαταραχές όπως η ξηροφθαλμία, η βλεφαρίτιδα ή η αλλεργική επιπεφυκίτιδα», επισημαίνει ο δρ Κανελλόπουλος. «Ο ερεθισμός και η φλεγμονή από τον καπνό μπορεί να προκαλέσουν αίσθημα καύσου (κάψιμο) και “τσιμπήματα” στα μάτια, κοκκίνισμα και αυξημένη παραγωγή δακρύων (δακρύρροια). Οι πάσχοντες μπορεί επίσης να έχουν αίσθηση ξένου σώματος στα μάτια τους, ξηρότητα και κνησμό (φαγούρα)».

Ειδικά στις περιοχές με πυκνό καπνό, μερικοί ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν αλλαγές στην όρασή τους (π.χ. θόλωμα), ερεθισμό του επιπεφυκότα ή -σπανιότερα- σοβαρή ξηροφθαλμία που προκαλεί βλάβη στην επιφάνεια του κερατοειδούς χιτώνα και επηρεάζει την οπτική οξύτητα. 

Επιπλέον, σε περίπτωση εκτεταμένης έκθεσης σε καπνό από δασικές πυρκαγιές, μπορεί να προκληθεί έντονη φλεγμονή του επιπεφυκότα που ευνοεί τη δημιουργία ουλών. Οι ουλές αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε μία κατάσταση που λέγεται τριχίαση, κατά την οποία οι βλεφαρίδες αναπτύσσονται ανάποδα (προς τον οφθαλμικό βολβό), αγγίζοντας συνέχεια και ερεθίζοντας τον επιπεφυκότα ή τον κερατοειδή χιτώνα.

Όταν εξάλλου ο καπνός από τις φωτιές έχει υψηλή συγκέντρωση σε μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια, μπορεί να μειωθεί η όραση επειδή προκαλούν σοβαρό ερεθισμό στα μάτια. Τα σωματίδια αυτά μπορεί να τους προκαλέσουν και αλλεργική αντίδραση. 

Ο καπνός από τις φωτιές μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά ενοχλήματα και στους χρήστες φακών επαφής, γιατί μπορεί να «παγιδευτεί» ανάμεσα στους φακούς και στα μάτια, προκαλώντας φλεγμονή και πόνο.

«Ευτυχώς οι επιπτώσεις που έχει στα μάτια ο καπνός από τις δασικές πυρκαγιές φαίνεται ότι είναι παροδικές. Ωστόσο δεν γνωρίζουμε αν η επαναλαμβανόμενη έκθεση στον καπνό, την οποία βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες», τονίζει ο καθηγητής. «Ξέρουμε πως όσοι ζουν σε περιοχές με σοβαρό επίπεδο ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν σημαντικά αυξημένη πιθανότητα να εκδηλώσουν ξηροφθαλμία και μακροπρόθεσμα σοβαρές παθήσεις, όπως το γλαύκωμα και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Τα δεδομένα αυτά όμως προέρχονται από μελέτες για τους ατμοσφαιρικούς ρύπους από πηγές όπως η καύση ορυκτών καυσίμων και οι βιομηχανικές διεργασίες. Χρειάζονται ειδικές έρευνες για να δούμε αν και τι είδους μακροπρόθεσμες συνέπειες έχει η έκθεση των ματιών σε αερομεταφερόμενους τοξικούς ρύπους από τις φωτιές στα δάση».

Αυτό όμως δεν σημαίνει πως είμαστε απροστάτευτοι απέναντι στους πιθανούς κινδύνους. Για να προστατευθούμε όταν στην ατμόσφαιρα υπάρχει καπνός από φωτιά σε δάσος, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να μπούμε σε εσωτερικό χώρο, με κλεισμένες πόρτες και παράθυρα. Αν έχετε κλιματισμό με φίλτρο αέρα ΗΕΡΑ, μπορείτε να τον χρησιμοποιήσετε για να ανανεώνετε τον αέρα στο σπίτι σας χωρίς τα σωματίδια του καπνού.

Αν έχετε προϋπάρχουσες παθήσεις της οφθαλμικής επιφάνειας (π.χ. ξηροφθαλμία, επιπεφυκίτιδα) μην βγείτε καθόλου έξω. Για να προστατεύσετε και να ανακουφίσετε τα μάτια σας να χρησιμοποιείτε τεχνητά δάκρυα. Οι πάσχοντες από οφθαλμικές παθήσεις που ήδη τα χρησιμοποιούν, ίσως πρέπει να αυξήσουν την εφαρμογή τους (έως και διπλάσια από το συνηθισμένο) έως ότου καθαρίσει η ατμόσφαιρα από τον καπνό. 

Αν είναι απαραίτητο να κυκλοφορήσετε σε υπαίθριο χώρο, φορέστε τουλάχιστον γυαλιά που καλύπτουν καλά το πρόσωπό σας, ώστε να μειωθεί τουλάχιστον η ροή του αέρα που θα μπαίνει στα μάτια σας.

Αν, τέλος, φοράτε φακούς επαφής «βεβαιωθείτε ότι τηρείτε σχολαστικά τους κανόνες υγιεινής και αντικατάστασης. Αν όμως οι φωτιές συνεχίζονται, ίσως χρειαστεί για ένα διάστημα να κυκλοφορήσετε με τα διορθωτικά γυαλιά σας», καταλήγει ο δρ Κανελλόπουλος.

Πηγή: e-farmako.gr

Υπάρχει γονίδιο που ίσως επηρεάζει βιολογικό μας ρολόι και σχετίζεται με την ανάπτυξη αυτιστικών διαταραχών

Πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό Molecular Psychiatry, από ομάδα επιστημόνων από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και του Πανεπιστημίου του Τέξας, Σαν Αντόνιο, καθώς και το Ινστιτούτο Βιοϊατρικών Ερευνών (ΙΒΕ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), αποκαλύπτει ότι ένα γονίδιο που παίζει κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση του κιρκάδιου ή βιολογικού ρολογιού μπορεί να σχετίζεται με την ανάπτυξη διαταραχής αυτιστικού φάσματος.

Η νευροαναπτυξιακή διαταραχή αυτιστικού φάσματος ή ΔΑΦ χαρακτηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορικών αλλαγών, που αφορούν κοινωνικές δεξιότητες, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, την ομιλία και τη μη λεκτική επικοινωνία. Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών, η ΔΑΦ επηρεάζει 1 στα 44 παιδιά στις Η.Π.Α.

Περίπου το 50-80% των παιδιών με ΔΑΦ παρουσιάζουν προβλήματα ύπνου, ενώ για τον γενικό πληθυσμό το ποσοστό είναι λιγότερο από 30%. Τα αίτια των προβλημάτων ύπνου στη ΔΑΦ δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρα, αλλά η δυσλειτουργία του εσωτερικού μας ρολογιού θα μπορούσε να είναι η αιτία.

«Έχει από καιρό αναγνωριστεί ότι η λειτουργία του εσωτερικού μας ρολογιού διαταράσσεται συχνά σε ασθενείς με αυτισμό, και αυτοί οι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν διάφορα προβλήματα ύπνου», ανέφερε ο δρ. Ruifeng Cao, επίκουρος καθηγητής νευροεπιστημών στην Ιατρική Σχολή στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. «Αλλά δεν είναι ακόμα γνωστό εάν ο αυτισμός μπορεί να προκληθεί άμεσα από τη διαταραχή γονιδίου του κιρκάδιου ρυθμού».

Η μελέτη αυτή διαπίστωσε ότι η διαταραχή ενός σημαντικού γονιδίου που ρυθμίζει τον κιρκάδιο ρυθμό, σε προκλινικά μοντέλα, μπορεί να οδηγήσει σε φαινότυπους που μοιάζουν με αυτισμό.

Συγκεκριμένα, η απαλοιφή του γονιδίου Bmal 1 μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αλλαγές στην κοινωνικότητα, την επικοινωνία αλλά και τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές.

Τα μοντέλα παρουσίασαν επίσης βλάβες στην παρεγκεφαλίδα τους ή «παρεγκεφαλιδική αταξία». Η ερευνητική ομάδα μελέτησε περαιτέρω τις παθολογικές αλλαγές στην παρεγκεφαλίδα και βρήκε μια σειρά από κυτταρικές και μοριακές αλλαγές που υποδηλώνουν νευροαναπτυξιακά ελλείμματα.

«Η διαταραχή του γονιδίου αυτού θα μπορούσε να συνιστά έναν μηχανισμό που κρύβεται πίσω από πολλές μορφές αυτισμού και πιθανότατα και άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές, και αυτή η ανακάλυψη ανοίγει τον δρόμο για περαιτέρω συναρπαστική έρευνα», δήλωσε ο δρ. Χρήστος Γκόγκας, κύριος ερευνητής Νευροβιολογίας στο Ινστιτούτο Βιοϊατρικών Ερευνών (ΙΒΕ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ).

Η ερευνητική ομάδα σχεδιάζει να συνεχίσει να μελετά άλλα γονίδια του κιρκάδιου ρυθμού που βρίσκονται μεταλλαγμένα στη ΔΑΦ. Πιο συγκεκριμένα, συνιστούν την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών στρατηγικών με βάση τα ευρήματά τους.

Η μελέτη αυτή υποστηρίζεται από επιχορηγήσεις του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας και του Winston and Maxine Wallin Neuroscience Discovery Fund.

Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από τους καθηγητές Harry Orr, Alfonso Araque, Paulo Kofuji, και Jonathan Jonathan Gewirtz (τώρα στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα) από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, καθώς επίσης και από τον καθ. Victor Jin από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Τέξας, Σαν Αντόνιο, και την δρ. Κλεάνθη Χαλκιαδάκη και τον δρ. Χρήστο Γκόγκα του Ινστιτούτου Βιοϊατρικών Ερευνών του ΙΤΕ, στην Ελλάδα.

Πηγή: FemaleG